Wat is er toch aan de hand met de productiviteitsgroei in de Westerse wereld? Je kan er immers niet omheen: de toename van de economische output per gepresteerd arbeidsuur, ofte dus de productiviteit, is doorheen de afgelopen decennia sterk afgenomen. En dat is zowel zorgwekkend als verbazingwekkend.
Zorgwekkend omdat de toename van de productiviteit de motor is achter de toename van de reële inkomens. Een veel tragere toename van de productiviteit betekent dat er weinig ruimte is voor loongroei, en dat in een sociale context waar het debat over de toename van de koopkracht centraal is komen te staan. Willen we hier een antwoord op kunnen bieden, dan is het opkrikken van de productiviteitsgroei een dringende noodwendigheid. Even zorgwekkend is het feit dat, nu we wereldwijd geconfronteerd worden met een daling van de actieve bevolking, we zonder toename van de productiviteit niet meer in staat zullen zijn onze vele particuliere of collectieve noden te lenigen bij gebrek aan arbeidskrachten. Ook dat is vandaag meer dan merkbaar in het publieke debat, waar het tekort aan verpleegkundigen, leerkrachten, technici,… veelvuldig in het nieuws komt.
Daarnaast is de dalende productiviteitsgroei verbazingwekkend, omdat de toename van de productiviteit vooral in verband wordt gebracht met technologische vooruitgang. Arbeidsbesparende technologie laat toe meer te doen met minder, en is dus de drijvende kracht achter productiviteitsgroei. Net daarom is het bevreemdend dat die productiviteitsgroei lijkt te stokken: we ervaren met z’n allen hoe razendsnel de technologie evolueert, en toch lijkt dit geen impact uit te oefenen op de productiviteitsgroei. Wat is hier aan de hand ? Sommige researchers beweren dat de impact van vooral de IT-revolutie op de productiviteit heel wat kleiner is dan verhoopt: ze wijzen onder andere op de toenemende kosten voor het beveiligen van onze systemen en gegevens, en op de toch hoge kosten om de platformen verder te ontwikkelen. Andere researchers stellen dat de technologie wel degelijk een grote impact kan hebben op onze productiviteit, maar dat we nog wachten op de technologische doorbraak die de verschillende stukjes van de complexe IT-puzzel aan elkaar linkt. De grote vraag hierbij is of de AI-technologie werkelijk deze “missing link” zal blijken te zijn. Bovendien stellen deze researchers dat het productiviteitsverhogend potentieel van de technologie er wel degelijk is, maar dat de mens dit momenteel nog niet voldoende benut door gebrek aan ervaring met en kennis van deze mogelijkheden. Ze wijzen daarbij op ons wedervaren bij de coronapandemie, waar we snel en masaal overschakelden op thuiswerk. Het technologisch potentieel voor deze overstap was m.a.w. reeds aanwezig, maar er werd eenvoudigweg geen gebruik van gemaakt….
Een alternatieve verklaring is dat technologie wel degelijk een positieve impact heeft op onze productiviteit, maar dat deze wordt tenietgedaan door andere factoren. Daarbij kijken velen naar de hand over hand toenemende administratieve overlast, die ironisch genoeg ook door de veel betere informatietechnologie wordt gefaciliteerd. Maar deze toenemende administratieve verplichtingen slorpen wel een hoop mankracht op zonder bij te dragen tot het economisch product van de onderneming, en werken dus remmend op de productiviteit. Een aspect van al deze administratieve rompslomp dat ook steeds meer aandacht krijgt is dat dit niet bepaald motiverend werkt, en in niet onbelangrijke mate bijdraagt tot de groeiende golf van burn-outs en vervreemding… Hoog tijd dus om er iets aan te doen, zowel voor ons economisch als maatschappelijk welzijn! Maar misschien ligt de ultieme verklaring van de productiviteitsparadox wel in een heel andere hoek, nl. die van het gevoerde monetair beleid. Adepten van deze visie wijzen erop dat het geen toeval is dat de productiviteit net na de bancaire crisis zwaar is teruggevallen, en nooit van deze klap is hersteld. Net na de crisis begonnen de centrale banken ook met hun ultragoedkoop geldbeleid, waardoor de noodzaak om efficient en productief te werken compleet wegviel.
Dit wettigt de hoop dat, nu de rente zich enigzins normaliseert en de technologie aan de vooravond van een nieuwe doorbraak lijkt te staan, de productiviteitsgroei terug kan toenemen. En dat is, gegeven de toenemende demografische verkrapping en de grote maatschappelijke onvrede, een dwingende noodzaak, die veel hoger op de politieke agenda zou moeten staan.
Christophe Van Canneyt – Chief Economist CapitalatWork NV
Artikel gepubliceerd in Voka ondernemen
